Zaaien
Zonderlinge kiemmethoden
Al in de oudheid probeerde men door allerhande zonderlinge praktijken het zaaigoed gunstig te beïnvloeden. Tarwe werd een tijdje in wijn gelegd of in een sap van allerlei kruiden bijvoorbeeld huislook (digitellum) dat op het dak groeit. Men dacht dat het besprenkelen met olieschuim of salpeter het kiemen bevorderde. Ook fijngewreven of geplette cipresbladeren werden met het zaad vermengd.
Soms liet men het aanraken door een mol of zaaide men bij nieuwe maan om het tegen de wormen te beschermen. Soms werd het koren met de in water gedrenkte as van een kat of wezel besprenkeld. Men kookte ook katten en wezels om met het afkooksel het zaad te bevochtigen. Plinius, die anders een zeer duidelijk en kritisch en veelal juist oordeel formuleert, beweerde zelfs dat men de slechte geur van dieren tot in het brood kon vaststellen. Hij stelde voor liever gal van ossen te sprenkelen. Goed voor het snelle kiemen was ook een hyenahuid waarmee men de zaaikorf moest omwikkelen.
Het groeiproces
Niet overal ter wereld duurt het groeiproces van het koren - vanaf het zaaien tot de rijpe korrel in de aar – even lang. In het gebied rond de Middellandse Zee is dit een maand korter dan ten noorden van de Alpen waar het wintergraan in september/ oktober wordt gezaaid en pas in augustus wordt geoogst. Nadat het koren gezaaid is ligt de akker er ietwat verlaten en levenloos bij. Maar onder de oppervlakte schiet het graan wortel en ontwikkelen zich geleidelijk de kleine kiemen die een maand later als groene sprietjes uit de weerbarstige grond te voorschijn zullen komen. Vallende sneeuw heeft geen nadelige invloed op het gezaaide graan. Integendeel, een dikke sneeuwlaag biedt bescherming tegen vorst. Vanaf de lente schiet het koren snel op. Zowel de stengels als de aar krijgen geleidelijk vorm. Dan volgt de bloeiperiode. Met de volgroeide graankorrel wordt de eeuwige kringloop gesloten.
Zaadveredeling en mechanisatie
Voordat de zaaimachine kwam werd het koren breedwerpig gezaaid. Zaaien eiste concentratie. Slechts indien men erin slaagde de korrels op gelijke diepte aan de bodem toe te vertrouwen waren de voorwaarden om te kiemen gunstig. Men kon de korrels echter ook wat aandrukken. De diepte waarop het zaad moet komen te liggen hangt af van de grootte van de korrel. Verbeterde ploegen en ploegtechnieken maakten dat de grondstructuur beter en fijner werd. Het gebruik van rijzaaimachines die gunstiger groeivoorwaarden schiepen voor de planten, liet ook het gebruik toe van schoffelmachines die een betere zorg voor het gewas mogelijk maakten en het bestrijden van het onkruid vergemakkelijkten.
Alle landbouwtechnieken die in de loop der eeuwen werden ontwikkeld waren er op gericht om de opbrengst van de velden te verbeteren. Een langzame vooruitgang bracht het gemiddelde rendement van drie à vier graankorrels per gezaaide korrel (omstreeks 1200) op tien per korrel omstreeks 1800, bij het begin van de industriële revolutie. Vandaag de dag beschikt men over tractoren met een enorme trekkracht. Bepaalde ploegmachines trekken niet minder dan 18 voren in één beurt. Rotatieploegen verpulveren de aarde die ze uit de akker snijden, zij trekken voren, zaaien, mesten en eggen gelijk. Samen met de mechanisering van het zaaien en de verbeterde zorg voor het zaaigoed ontstond ook het telen en cultiveren 'van het zaaigoed. Het is duidelijk dat degelijk zaaigoed een grotere opbrengst per hectare waarborgt. De Ier Patrick Sheriff was één van de eerste grote promotors van zaadveredeling. Hij zocht de beste planten uit en kruiste die door kunstmatige bevruchting. Voor een systematisch- wetenschappelijke veredeling van het graan en het telen van betere soorten ijverde vooral C.A. Hagendahl uit Örebro (1862).
Vastentijd
Tijdens een onderzoek onder huisvrouwen uit diverse leeftijdscategorieën in St.Oedenrode (Noord Brabant) herinnerden met name de oudere vrouwen zich nog hoe zwaar de vastentijd was. In de landbouw was dit immers de drukke periode van het ploegen, zaaien en eggen. Bij herhaling doken er, al dan niet door de herinnering aangezette, verhalen op over mannen die op het land flauw waren gevallen of vervroegd naar huis kwamen voor een stuk spek, niettegenstaande het feit dat ze wisten daarvoor later boete te moeten doen. BA 2062: " ... zaaien was vroeger een taak voor mannen, die gewoonlijk voorbehouden was aan de oudste man in huis. In deze gebruiken komt de seksuele symboliek van het zaaien tot uiting: het zaad dat de vrucht zou dragen, in de aarde/moeder/vrouw aanbrengen, kon alleen maar door een man gebeuren, net als de grondbewerking, om redenen van dezelfde aard."
De mechanisering van de landbouw begon al vroeg. Maar de verworvenheden op dit gebied verspreidden zich slechts gedeeltelijk of gingen zelfs in turbulente tijden ten dele verloren. In de Mingtijd (17e eeuw) kenden de Chinezen een zaaimachine. Nu kunnen zaaimachines, die door tractoren worden getrokken, meer dan twaalf voren ineens zaaien. Er zijn de zogeheten drilmachines die in één gang een breedte van zes meter bewerken. Poëtischer is echter de handbeweging van de zaaier. Victor Hugo schreef een bekend gedicht over de zaaier en Van Gogh schilderde in 1888 in Arles zijn bekende 'Zaaier'.
8 juli 2018 | 02:28
15 juli 2018 | 23:41