Allerzielen (2 november)

Zieltjeskoeken

Tal van heidense gebruiken en ook heidense baksels bleven met de komst van het Christendom gehandhaafd, zij het met een ander laagje vernis.

Zo at men tot in het midden van de 19^e eeuw in Vlaanderen op Allerzielen zieltjeskoeken. Dit waren pannenkoeken ten bate van de ‘arme zieltjes', waaronder men niet langer de rondzwervende zielen van het dodenrijk van de heidense volken verstond, maar de zielen in het vagevuur. Ook bestaat hier en daar het gebruik om op Eerste Kerstdag de eerste pannenkoek als offer in de as te laten vallen.

In Brugge moesten deze zieltjesbroden worden gebakken tijdens het ‘wenen' van de klokken.

Ook in de werken van Hendrik Conscience wordt over zieltjeskoeken gesproken. Ook hier was sprake van een soort pannenkoeken, waarbij een kruisje werd getekend in het beslag van de eerste koek. Wie deze kreeg, zond een gebed op voor de gestorvenen, terwijl ook gebeden werden gestort tijdens het bakken.

Kruisen verbranden

In Belgisch Limburg trok men op Allerzielen omstreeks 4 uur in de namiddag naar het kerkhof, waar diegenen, die in het afgelopen jaar een bloedverwant hadden verloren, kruisen van stro neerlegden op het graf. Na een kort gebed keerde men weer huiswaarts om er pannenkoeken te bakken.

De hele avond at en dronk men zoveel als men kon. Vooral het manvolk ging zich dikwijls daaraan te buiten met zang en spel.

Op slag van middernacht keerde men weer naar het kerkhof terug en verbrandde er onder doodse stilte al de strooien kruisen.

Bouquebaquen

Degene, die de eerst zieltjespannenkoek at, moest een Onze Vader bidden en in Wallonië at men op Allerzielenavond de ‘bouquebaquen'.

In Veurne, Dixmuiden en Nieuwpoort blies de bakker op zijn hoorn om de burgerij te verkondigen, dat de kadetjes warm uit de oven in de winkel lagen. En ook daar gold het een axioma, dat men evenveel zieltjes verloste als men broodjes at.

Om deze illusie nog te versterken voegden de Antwerpse bakkers veel saffraan aan het deeg voor de zieltjesbroodjes toe als verwijzing naar de gele zwavelvlammen van het vagevuur.

Kruiskenbrood

Een ander Vlaamse Allerzielenbrood was het kruiskensbrood, een brood waar men een kruis in had gedrukt.