Bakkershoorn
| De bakker blaast de hoorn |
Bakkershoorn
We kennen allemaal wel het kinderrijmpje dat als volgt gaat:
De bakker op de hoek,
Die heeft vannacht geblazen,
De vellen van zijn broek,
Die hangen voor de glazen
Als een boekweiten koek
Plaatselijk zijn er enkele varianten van bekend. In plaats de ‘vellen van zijn broek’ werd ook wel gezegd ‘de bollen uit zijn broek’.
In Vlaanderen zei men:
De bakker van de hoek,
Die heeft te nacht geblazen,
De zemelen van z'n broek,
Die hangt hij voor de glazen
Gelijk een peperkoek.
Het rijmpje verwees naar de bakkershoorn waarop de bakker - na een nacht van hard werken - in de vroege ochtenduren zijn wangen bol blies. Hiermee liet hij weten dat de winkel geopend was en dat er weer verse bollen, broden en andere lekkernijen te koop waren.
Het was niet voor niets dat die bakkershoorn een belangrijk attribuut was. Men werkte nog met ovens die met hout en turf gestookt werden. Het was dus niet altijd exact aan te geven wanneer de bakproducten klaar waren. Vandaar ook het volgende rijmpje:
Tsa jongen, blaas den horen wat,
Blaast overhoop de hiele stadt,
Gaat henen en roept wijt en breet,
Langs al de straten: heet! al heet!
Voor kleyn en groot al wie 't belieft
Te zijn naar eysch en wensch gerieft.
De bakkershoorn speelde ook een rol in diverse folkloristische tradities. In Helmond blies men op Vastenavond op de hoorn zodat de traditionele beschuitbollen warm konden worden gegeten. Dat was ook het geval in Vlaardingen in de Midwintertijd als er ‘hete trompen’ werden gesmikkeld. Na het hoornblazen in de Zaanstreek tijdens Luilak (de zaterdag vóór Pinksteren) werden de Luilakbollen gepresenteerd en zo waren er meer van dergelijke, lokale tradities.
Voor tal van schilders uit de Gouden Eeuw was de bakker die zijn hoorn blies of ‘stak’ en geliefd thema. Kunstenaars als Adriaen van Ostaede, Jan Steen, Adriaen van Lelie en Job Berckheide hebben zich er aan gewaagd.
De hoorns zelf waren afkomstig van kleine en grotere rundiersoorten. Soms werden de hoorns sierlijk bewerkt tot een waar kunststuk. De oudst bekende bakkershoorn stamt uit 1587.