Wafels
Wafels op schilderijen
Het bakken van wafels is blijkbaar vanuit het zuiden in onze noordelijke contreien geïmporteerd. Tal van kunstenaars van onze zuidelijke Nederlanden hebben het wafelbakken op het doek gebracht. Vooral Jeroen Bosch, Pieter Aertsen en Pieter Breughel hebben dit thema in hun schilderijen verwerkt. Meestal wordt op deze schilderijen een van de vele volksfeesten uitgebeeld, waarin het wafelbakken en –eten blijkbaar een hoogtepunt vormde.
'Het Wafeldessert'
In het stilleven van Baugin, dat is ontstaan omstreeks 1630, nu in het Louvre hangt en de naam van "Het Wafeldessert" draagt, is dit gebak het hoofdmotief. Dit stilleven is een van de beste voorbeelden in dit genre. Ook het gebruik van het wafelijzer met de 2 lange stelen is sinds de 16e eeuw telkens weer een dankbaar onderwerp geweest voor schilders en andere kunstenaars.
Pieter Brueghel de Oudere
Zeer bekend is de voorstelling van Pieter Brueghel de oudere, n.l. het in 1559 geschilderde stuk ‘De strijd tussen Vastenavond en Vasten’. Het hele proces is natuurgetrouw weergegeven; de eieren, het deeg, het mesje voor het afschrapen van een te veel en dus verbrand deeg, niets ontbreekt. In dit zelfde schilderstuk zijn nog een paar scènes waar wafels het middelpunt van de feestelijkheden zijn.
In het zotte gevolg van Prins Carnaval, die op een wijnfeest rijdt, bevindt zich tussen de vele narren en andere persoonlijkheden een man die een tafel op zijn hoofd draagt. Op het tafelblad liggen zoete broodjes en drie wafels. Naast muzikanten en gemaskerde mensen loopt ook een vrouw die een ketting van eieren om haar hals draagt en een blad torst hoog opgetast met wafels. Dicht hierbij zijn twee mannen bezig, op de grond geknield liggend, te dobbelen om een wafel. De verliezer hoeft niet te treuren, er blijven er nog drie over. Om ze tegen breken te beschermen, heeft hij ze vastgebonden aan zijn hoofddeksel.
Deze wafels hebben een bijzondere betekenis. Dit Vastenavondgebak is namelijk een rijk en feestelijk gebak. Als het feest voorbij is verdwijnt ook dit lekkers en moet plaats maken voor de droge krakelingen van een waterdeeg gemaakt. Na de overvloed de ontzegging, de soberheid. Brueghel toont dat heel duidelijk. Hij laat namelijk een andere optocht deze vrolijke Vastenavondsstoet tegemoetkomen. Dat is "de vasten" uitgebeeld door een vrouwen haar kar wordt getrokken door een monnik en een oude vrouw. Op de kar liggen krakelingen, droge krakelingen, symbool van de tijd van boetedoening die nu aanbreekt.
Bosch en Steen
Ook een werkstuk van Jeroen Bosch is gericht op het wafelbakken: een vrouw voor het haardvuur met naast haar het deeg en al gebakken eindproducten, terwijl de kunstenaar onder het schilderij ‘Backt Wafelen … tis Keremisse’ geschreven heeft.
Wafels vinden we ook terug op het bekende schilderij van Jan Steen, ‘Sint-Nicolaasochtend’. Op de voorgrond van het schilderij prijkt een overvloed aan lekkernijen. Links staat een mand met de lange honingkoeken, krentenbroodjes, de grote hijlickmakers en wafels.