Vastentijd
Krombroodjes rapen
Op zondag Halfvasten stond Sittard in het teken van krombroodjes, of ‘kroembreudjes' op zijn Limburgs. Deze halvemaanvormige broodjes werden alleen midden in de Vasten gebakken en uitgestrooid vanaf de Kollenberg en vanachter bomen op de wegen naar deze heuvel. Ook werden de broodjes door de ouders rondom de berg verstopt in het struikgewas en was het aan de kinderen om deze op te zoeken, vergelijkbaar met het zoeken naar Paaseieren. De kinderen riepen daarbij met regelmaat: ‘Lief Heertje, laat nog een broodje vallen".
Volgens kroniekschrijvers dateert het gebruik in Sittard van rond 1850.
Evangelie
De oorsprong van dit gebruik is te herleiden naar het evangelie dat op zondag laetare wordt verteld (Joh. VI. 9-13); het verhaal van de wonderbare spijziging en de vermenigvuldiging van broden en vissen. Hieraan dankt Zondag Halfvasten ook zijn naam van Domenica Panis of Broodzondag.
Burgers van Sittard wilden al van oudsher dit bijbelverhaal aan hun kinderen verduidelijken op een originele, visuele manier.
Schenking van bakkers
Naast de oude, oorspronkelijke vorm van het verbergen der broodjes was het sinds de jaren '30 van de vorige eeuw gebruikelijk dat door het Krombroodrapen comité krombroodjes worden uitgegooid op de Kollenberg in de nabijheid van het Sint Rosakapelletje dat in 1768 op het hoogste punt van Sittard is gebouwd als vervulling van een belofte van de bevolking na een pestepidemie.
De leden van het comité reden in de vroege morgen met kar en wagen langs alle bakkers van de gemeente Sittard. De bakkers schonken zo'n 5 à 6.000 krombroodjes die voor het uitwerpen op de Kollenberg waren bestemd.
Liefdesverklaring
In de 19e eeuw werden ook krombroodjes verborgen in de streek rond Keulen. In één van de dorpen bij Keulen schonk de jongen het meisje van zijn dromen met Halfvasten krombroodjes, wat dan zoveel als een liefdesverklaring betekende.
Om nu dichter bij huis te blijven, ook in Munstergeleen, een buurdorp van Sittard, was het gebruik rond 1900 nog in zwang.
Dit voor Nederland unieke krombroodjesgebruik op Halfvasten kende varianten in Vlaanderen in de vorm van het apostelbrokkenrapen in de Vlaamse stad Rupelmonde op Witte Donderdag en de krakelingenworp of het mastellenfeest in Geraardsbergen.
Krombroodjes met petitie
De krombroodjes werden ook ingezet in de internationale politiek. In 1963 werd aan Konrad Adenauer, Charles de Gaulle, John Kennedy en Nikita Chroesjow een zending krombroodjes gezonden met een petitie waarin werd verzocht te waken over de vrede in de wereld en om op korte termijn speciale maatregelen te nemen ten aanzien van die landen waar honger heerste.
Alle staatslieden, behalve Chroesjow, zonden dankbetuigingen.
Dit succes was aanleiding tot een nieuwe traditie, zodat in 1964 een vijftal kunstenaars een geschenkzending krombroodjes ontving. Dat waren de 80-jarige Felix Rutten en Toon Hermans, beiden geboren in Sittard, en verder de schilder- glazenier Charles Eyck en de cabaretiers Wim Kan en Wim Sonneveld.
Reactie uit Sittard
Mooie website en leerzaam ook...
Dank daarvoor. Een kleine aanvulling:
In Sittard wordt nog steeds, op halfvasten en dat al vanaf (minimaal) de 16e eeuw het krombroodjes werpen beoefend. Vroeger werden deze halvemaanvormige broodjes uitgedeeld aan armen die ze verstopten in de tuin voor hun kinderen, later (ook nu nog) werden ze uitgeworpen vanaf de Kolleberg, een heuvel aan de rand van de stad. Vele duizenden broodjes worden, met eregasten en de bisschop erbij, naar de kinderen onder aan de heuvel geworpen. Oorsprong is het evangelie van de wonderbare broodvermenigvuldiging én het verhaal van het Manna uit het oude testament...
In Geleen werd in 18e en 19e eeuw met Kerstmis door de koster van de kerk een keihard gebakken broodje in een menigte jongens gegooid na de mis, het Korsbrood (Kerstbrood). Degene die het broodje ving, na een worstelpartij waarbij soms ook gewonden vielen, werd dan breudjeskeuning
(broodjeskoning) genoemd het volgende jaar. Het gebruik is in de 19e eeuw verboden vanwege het gewelddadige aspect.
Groet!
Peer Boselie
Stadsarchivaris Sittard-Geleen