Pasen
Inleiding
Pesash, Paques, Ostern, Paskedag, Easter of Pasen: hoe dit voorjaarsfeest ook genoemd wordt, het wordt in vrijwel alle christelijke landen gevierd en wel op de eerste zondag na de eerste volle maan die op of na 21 maart valt.
Het woord ‘Pasen' zelf stamt overigens van het Syrisch - Arabische ‘Passah' wat dansen, springen of huppelen betekent. Het drukt de blijdschap uit die men voelde als de lente, de zon en de vruchtbaarheid van het land en vee terugkeerde. Het woord Pasen heeft echter ook connecties met het Hebreeuwse woord Pesach.
Evenals bij alle andere hoogtijdagen het geval is, spelen brood en banket een belangrijke rol in de viering van het Paasfeest en de komst van de Lente.
Het Paasfeest is van oorsprong een heidens feest, een lentefeest ter ere van de zon.
Bij opgravingen in Carthago en Pompeii zijn voorbeelden in mozaïek gevonden, onder andere van Paasbroden en zelfs van taarten met vogels en eieren. Dit zou een bewijs kunnen zijn voor het feit dat zelfs daar eeuwen geleden een opstandingsfeest gevierd werd.
Het eten van ons Paasbrood zou een moderne versie zijn van de aloude offermaaltijden.
Al in de 18e eeuw was het de gewoonte om Paasbroden, gemaakt van het fijnste tarwebloem, te schenken aan familie en vrienden. Kinderen ontvingen vaak Paasmannetjes of Paasdieren in broodvorm, waarin een ei was verwerkt.
Paashaas
Ook de Paashaas vinden we al terug in de oudheid. De haas was het symbool van de maan, die de datum bepaalde voor het Paasfeest. Over de Paashaas bestaat een aardige legende waarin verteld wordt dat hij van oorsprong een grote vogel was, die toebehoorde aan de godin Eostre. De reden is niet bekend maar op een kwade dag ontstak Eostre in woede en veranderde de vogel in een haas. Dat zou verklaren waarom de Paashaas elk voorjaar weer nesten bouwt en deze vult met eieren.
Een andere legende vertelt over de godin van de vruchtbaarheid, Frigga. Haar gedaante was die van een vogel en zij werd geassocieerd met de lente en het zich terugtrekken van de winter. Als vogel zou dus gezien kunnen worden als de moeder van het (paas)ei.
Judaskrakeling
Ook de krakeling is rijk aan symboliek. In dit bakproduct herkent met de eeuwigheid want het kent immers geen begin en geen einde? Dit product symboliseert daarmee tevens de cyclus van de natuur, de Heilige Drie- Eenheid en de samenwerking tussen boer, molenaar en bakker. Met de Judaskrakeling werd in Bohemen op figuurlijke wijze Koning Winter opgeknoopt om de komst van de lente te bespoedigen. Een wat lief'lijker vorm van de krakeling is het wiegje waarin de lente en al het jonge leven tot ontwikkeling kan komen.
Paaslam
Naast gebak in de vorm van een haas of een zwaan werd ook het lam gebruik in de christelijke symboliek. Lamsbloed werd zelfs vermengd met driehoekige broodjes van ongezuurd deeg maar populair zijn deze broodjes nooit geworden.
In Engeland , schapenland bij uitstek, at men rond de Paasdagen echter graag schapenvlees met een bittere saus, een verwijzing naar de uittocht van de Israëlieten uit Egypte die vlees met bittere kruiden aten voor hun vertrek.
Spek en haring
Een zonderling gebruik in ons land gedurende de Middeleeuwen was het serveren van een flink stuk spek op Eerste Paasdag. Ieder at daarvan zijn of haar deel, direct gevolgd door een honingkoek.
Nog tot in de 20e eeuw at men met name op het Franse platteland een saladeschotel met Pasen met zoute koekjes van de bakker. Daarbij werden haringen geserveerd. De eerste haring werd echter door de gastheer uit het raam gegooid; een aankondiging dat de Vastentijd voorbij was.
Saffraan
In het verleden werd met regelmaat gebruik gemaakt van saffraan om het Paasbrood niet alleen bijzondere smaak maar vooral ook bijzondere kleur te geven. Deze Paasbroden werden en worden nog steeds gebakken op Goeree Overflakkee (in onder andere Ouddorp en Stellendam) en op Voorne - Putten. De bakkers aldaar trokken eerst gedurende 12 uren een soort thee van de saffraandraden voordat het vocht aan het deeg werd toegevoegd. De karakteristieke vormen kreeg het brood door ze tegen elkaar aan te bakken.
Deze Paasbroden met hun specifieke kleur en smaak dankzij de saffraan worden tegenwoordig gebakken van enkele weken vóór Pasen tot omstreeks Pinksteren, aldus Plony de Jong uit Rotterdam. Zij reageerde op bovenstaande informatie over de Paasbroden uit haar geboorteplaats Ouddorp. De broden worden, voor zover haar bekend, nergens anders gebakken. Op bestelling zijn daar ook nog steeds grote broden (1200/1600gram of nog zwaarder) verkrijgbaar.